Հայերէն՝ Լեզուական – Յարութ Չէքիճեան

Սփիւռքի Տարի 2023– ԺԷ.Հայկական Գաղութներու Հզօրացման Մարտավարութիւն, Սփիւռքահայութեան Հայ մնալու Հիմնական Միջոցներ՝ Հայերէնի Շարունակական Գործածութիւն, Արմատներու Հետ Կապ Եւ Հայկական Միջավայրի Ապահովում

Թէեւ սփիւռքի յատուկ նիւթերը մեր առօրեան են, եւ մենք պիտի չդադրինք այդ մասին խօսելէ եւ գրելէ, ստորեւ` սփիւռքի յատկացուած երկու տարիներուն առթիւ յօդուածներուս եզրափակիչ ամփոփումը: Ա. մասին մէջ փաստեցինք, որ Թուրքիոյ կողմէ գործադրուած Հայոց ցեղասպանութեան պատճառով հայ ժողովուրդը ցիր ու ցան հասաւ մինչեւ իսկ Չինաստան եւ Ծայրագոյն Արեւելք, ուր բնազդաբար, առանց որեւէ վերին մարմնիContinue reading “Սփիւռքի Տարի 2023– ԺԷ.Հայկական Գաղութներու Հզօրացման Մարտավարութիւն, Սփիւռքահայութեան Հայ մնալու Հիմնական Միջոցներ՝ Հայերէնի Շարունակական Գործածութիւն, Արմատներու Հետ Կապ Եւ Հայկական Միջավայրի Ապահովում”

Սփիւռքի Տարի 2023 – ԺԴ. Հայկական Գաղութներու Հզօրացման Մարտավարութիւն, Սփիւռքահայութեան Հայ մնալու Հիմնական Միջոցները, Կեդրոններուն Հետ Աշխուժ Կապեր Եւ Հայերէնի Հեզասահ Գործածութիւն

Նախորդ մասին մէջ կրկին շեշտը դրուեցաւ, որ հայ անհատը պէտք է իր մայրենի լեզուն՝ հայերէնը օգտագործէ: Նորագոյն գիտական հետազօտութիւնները փաստեցին անհատի մը համար իր մայրենի լեզուով լեզուամտածողութեան կարեւորութիւնը, քանի որ տուեալ լեզուի մը միջավայրին մէջ ծնած եւ այդ լեզուն գործածած ծնողքէ մը սեռած ու ժառանգած մարդկային ուղեղին ներքին բաժանմունքներուն միջեւ կապը մայրենի լեզուին հետ առնչութիւնContinue reading “Սփիւռքի Տարի 2023 – ԺԴ. Հայկական Գաղութներու Հզօրացման Մարտավարութիւն, Սփիւռքահայութեան Հայ մնալու Հիմնական Միջոցները, Կեդրոններուն Հետ Աշխուժ Կապեր Եւ Հայերէնի Հեզասահ Գործածութիւն”

Իտալիոյ Աջակողմեան Կառավարութիւնը Կ՚ուզէ Արգիլել Օտար Բառերու Գործածութիւնը՝ €100,000 Եւրօ Տուգանքներով Պէտք Է Օրինակելի Եւ Վարակիչ Դառնայ Հայերէնին

31 մարտ 2023-ին Ռոյթըրզ լրատու գործակալութիւնը «Մելոնիի կուսակցութիւնը կը ձգտի պաշտպանել իտալերէնը օտար ապականումէ» խորագիրով կը ներկայացնէ Իտալիոյ վարչապետին առաջարկը (1): «Վարչապետ Ճիորճիա Մելոնի առաջարկեց մինչեւ 100.000 եւրօ տուգանք սահմանել հանրային եւ անհատական կազմակերպութիւններու, որոնք պաշտօնական հաղորդակցութեանց մէջ օտար բառեր կը գործածեն, յատկապէս անգլերէն` իտալերէնի փոխարէն: 1. Վարչապետ Ճիորճիա Մելոնի խորհրդարանին մէջ: «Այս նորաձեւութեանContinue reading “Իտալիոյ Աջակողմեան Կառավարութիւնը Կ՚ուզէ Արգիլել Օտար Բառերու Գործածութիւնը՝ €100,000 Եւրօ Տուգանքներով Պէտք Է Օրինակելի Եւ Վարակիչ Դառնայ Հայերէնին”

Սփիւռքի Տարի 2023 – ԺԳ. Հայկական Գաղութներու Հզօրացման Մարտավարութիւն, Սփիւռքահայութեան Հայ մնալու Հիմնական Միջոցները, Կեդրոններուն Հետ Աշխուժ Կապեր, Սփիւռքահայուն Ձեռագիրքը Եւ Հայկական Նկարագիրը

Սփիւռքներու մասին մեծ թիւով ձեռագիրքեր արդէն գոյութիւն ունին: Անոնցմէ մէկն է՝ կառավարութիւններու յատուկ 2012-ի «Սփիւռքները զարգացման մէջ ներգրաւելու ճանապարհային քարտէսի մշակում. Ձեռագիրք մը հայրենի եւ ընդունող երկրներուն քաղաքականութիւն մշակողներուն եւ գործադրողներուն համար» Developing a Road Map for Engaging Diasporas in Development. A Handbook for Policymakers and Practitioners in Home and Host Countries (1): 1. ՍփիւռքContinue reading “Սփիւռքի Տարի 2023 – ԺԳ. Հայկական Գաղութներու Հզօրացման Մարտավարութիւն, Սփիւռքահայութեան Հայ մնալու Հիմնական Միջոցները, Կեդրոններուն Հետ Աշխուժ Կապեր, Սփիւռքահայուն Ձեռագիրքը Եւ Հայկական Նկարագիրը”

Սփիւռքի Տարի 2022 – Զ. Ինչո՞ւ Երրորդ Սերունդին՝ Իմ Սփիւռքս Վտանգուած Չէր

Այս յօդուածաշարով կը փորձենք իրական օրինակներով վերլուծել, թէ ինչո՞ւ նախկին հայկական ամուր սփիւռքը սկսած է իր հայկական դիմագիծը կորսնցնել լեզու եւ աւանդ, որո՞նք էին անոր հզօրութեան ազդակները (ՏԵԴԱ), իբրեւ հաւաքականութիւն ո՞ւր տկարացանք կամ թերացանք, եւփորձել գործադրելի լուծումներ որոնել իրավիճակը բարելաւելու համար: Այսինքն ծնունդով հայը իբրեւ լեզուով ու մշակոյթով ապրող հայ, իր պատմութեան գիտակից եւ իբրեւContinue reading “Սփիւռքի Տարի 2022 – Զ. Ինչո՞ւ Երրորդ Սերունդին՝ Իմ Սփիւռքս Վտանգուած Չէր”

Արեւմտահայերէնը` Թուայնացած. Համակարգիչը Եւ Հայերէնը «Ազդակ»-ի 41-րդ Լսարանին Առիթով

Հինգ տարիներ առաջ՝ 6 օգոստոս 2016-ին «Արեւմտահայերէնը՝ Խօսիլ, Գրել, Կարդալ. Համակարգիչը Եւ Սփիւռքահայ Երիտասարդութիւնը» (1) խորագիրով «Ազդակ»-ի մէջ յօդուած մը գրած էի, որ խորագիրին համահունչ ախտաճանաչում եւ գործնական լուծումներ կ՛առաջարկէր թէ՛ հայերէնի գործածութիւնը խթանելու եւ թէ՛ ալ համակարգիչով անսխալ հայերէն գրելու մասին: 16 դեկտեմբեր 2021-ին «Ազդակ»-ի 41-րդ առցանց լսարանին նիւթն էր՝ «Սփիւռքի մէջ արեւմտահայերէնիContinue reading “Արեւմտահայերէնը` Թուայնացած. Համակարգիչը Եւ Հայերէնը «Ազդակ»-ի 41-րդ Լսարանին Առիթով”

Հայաստանի Հանրապետութիւն. 100-ամեակ. Մայրենի Լեզուի Օրը, Մամուլի Տարին Եւ Մերօրեայ «Լեզուի Կոմիտէն»

Հինգ յօդուածներով անդրադարձ կատարուեցաւ 1918-1920 Հայաստանի Հանրապետութեան մէջ հայոց լեզուի վերականգնումին մասին, օրուան մամուլէն քաղուած` լուրերու, յօդուածներու եւ օրէնքներու ընդմէջէն (1), (2), (3), (4), (5): Այս յօդուածներէն կարելի է եզրակացնել հետեւեալը. Ա.- Հայերէնի վերականգնումին գործնական եւ կազմակերպուած մղիչ ուժը, նախաձեռնողը եւ անշեղ հետապնդողը օրուան մամուլն էր` յանձինս անոնց խմբագիրներուն, որոնք նախաձեռնեցին եւ կազմեցին «Հայացման կոմիտէն»`Continue reading “Հայաստանի Հանրապետութիւն. 100-ամեակ. Մայրենի Լեզուի Օրը, Մամուլի Տարին Եւ Մերօրեայ «Լեզուի Կոմիտէն»”

Հայաստանի Հանրապետութիւն. 100-ամեակ. Հայոց Լեզուի Վերականգնումի Աշխատանքներ, Ռուսացումի Քաղաքականութեան Ցարական Տիրապետութենէն Ետք – Ե.

Գաղափար կազմելու համար 1917-1920 մամուլի էջերուն ընթեռնելի վիճակին մասին` ստորեւ կը ներկայացնեմ վատագոյն նմուշ մը: Ձախին` երբեմն էջերը մութ գոյն ստացած եւ աջին` համակարգիչի միջոցով որոշ չափով յստակեցուած պատճէնը: Այլ պարագայ է նաեւ հակառակը, երկրորդ նմուշը` գունատ էջեր եւ մելանը գրեթէ ցնդած: Սակայն նախ պէտք է որոնած նիւթերը գտնել այս վիճակներուն մէջ, ապա, նիւթը գտնելէContinue reading “Հայաստանի Հանրապետութիւն. 100-ամեակ. Հայոց Լեզուի Վերականգնումի Աշխատանքներ, Ռուսացումի Քաղաքականութեան Ցարական Տիրապետութենէն Ետք – Ե.”

Հայաստանի Հանրապետութիւն. 100-ամեակ. Հայոց Լեզուի Վերականգնումի Աշխատանքներ, Ռուսացումի Քաղաքականութեան Ցարական Տիրապետութենէն Ետք – Դ.

«Հայաստանի Աշխատաւոր» թերթին կողմէ հայերէնը պետական լեզու ճանչնալու արշաւին յատկացուած 27 ապրիլ 1919-ի թիւին մէջ կը շարունակենք կարդալ հետեւեալ երեք կոչ- յայտարարութիւնները` արեւմտահայերէնի վերածուած: 9.- Ստորեւ «Հայացումի կոմիտէ»-ին կոչը. «ԿՈՉ Հայաստանի քաղաքացիներուն» խորագիրով (1), որ նաեւ «Աշխատանք» թերթի 1 մայիս համարին մէջ լոյս տեսած է (2): «Շուտով կ՛աւարտի մենք մեզի անկախ հռչակելուն եւ մեր երկրինContinue reading “Հայաստանի Հանրապետութիւն. 100-ամեակ. Հայոց Լեզուի Վերականգնումի Աշխատանքներ, Ռուսացումի Քաղաքականութեան Ցարական Տիրապետութենէն Ետք – Դ.”

Հայաստանի Հանրապետութիւն. 100-ամեակ. Հայոց Լեզուի Վերականգնումի Աշխատանքներ, Ռուսացումի Ցարական Քաղաքականութեան Տիրապետութենէն Ետք – Գ.

4.- Յաջորդ յօդուածը այլասիրութեան դէմ է, «Զանգ»-ի 6 ապրիլ 1919-ի համարին մէջ` «Գրական գեղարուեստական «Սալոնը»» խորագիրով (1). հեգնօրէն` լատինատառ «Գոմունարէ» (հասարակ մահկանացու) ստորագրութեամբ, արեւմտահայերէնի վերածուած. «Երեւանի «ազնուականութիւնը» կը խմբուի, կը գործէ եւ կը նպաստէ հայերէն տառի ու լեզուի, ճաշակի եւ գրականութեան «զարգացումին»: Այս «սալոնը» (դահլիճ, յատուկ ակումբ) երկար ատենէ կը գործէ, եւ շատերը նոյնիսկ չենContinue reading “Հայաստանի Հանրապետութիւն. 100-ամեակ. Հայոց Լեզուի Վերականգնումի Աշխատանքներ, Ռուսացումի Ցարական Քաղաքականութեան Տիրապետութենէն Ետք – Գ.”